In dit hoofdstuk worden de risico’s en exogene ontwikkelingen genoemd, die effect kunnen hebben op het begrotingsresultaat 2024.
Ontwikkelingen arbeidsmarkt
De arbeidsmarkt is gespannen. Dat betekent dat het steeds moeilijker wordt om goed gekwalificeerd personeel te vinden en dat de arbeidsmarkt in toenemende mate ook aan gemeentelijk personeel trekt en de uitstroom relatief hoog is. Dit zorgt voor een hogere werkdruk bij personeel, verlies aan kennis en lagere flexibiliteit. Daarnaast kan dit leiden tot vertragingen in projecten of productie. Naar verwachting stijgen de kosten van werving de komende tijd, net als de doorlooptijd van wervingsacties. Extra inspanningen zijn ingezet om het imago van Leidschendam-Voorburg als werkgever te verbeteren en meer geschikte kandidaten te motiveren om bij Leidschendam-Voorburg te solliciteren. Extra aandacht gaat ook uit naar het beter intern managen van talent en bieden van ontwikkelkansen aan medewerkers om hen langer te behouden.
Ontwikkelingen programma duurzaamheid
Er zijn een aantal recente ontwikkelingen die de energiebesparing en opwek van schone energie beïnvloeden. Enkele voorbeelden zijn veranderende aardgasprijzen, onzekerheid over de salderingsregeling en de terugleverbijdrage van opgewekte zonne-energie. Ook moeten we rekening houden met regels voor het beschermen van de huismus, gierzwaluw en veermuis bij de isolatieopgave. Het college laat voor de hele gemeente een onderzoek naar deze diersoorten uitvoeren, zodat huiseigenaren of vastgoedeigenaren dat niet zelf hoeven uit te voeren. Het college is alert op het aanvragen en benutten van subsidies. Dit jaar is een extra rijkssubsidie van 8 ton toegekend. Dit kan de komende jaren benut worden voor de inzet van capaciteit voor het aardgasvrij maken van de Heuvel-Amstelwijk. Voor het verduurzamen van vier gemeentelijke panden is dit jaar de Dumava subsidie toegekend.
In 2024 wordt uitvoering gegeven aan het groen actieplan en projecten om de lucht- en waterkwaliteit te verbeteren. Er wordt onderzocht welke circulaire thema’s het meest relevant zijn voor onze gemeente. Ook onderzoeken we wat de CO 2 -uitstoot van onze gemeentelijke organisatie is en hoe we circulariteit binnen de organisatie kunnen bevorderen.
Decentralisatie Beschermd Wonen
Gemeenten zijn vanuit de Wmo 2015 verantwoordelijk voor Beschermd Wonen. Tot op heden wordt dit via een centrumgemeente-regeling georganiseerd. Den Haag is de centrumgemeente voor de regio, die naast Leidschendam-Voorburg bestaat uit Zoetermeer, Rijswijk en Wassenaar. De verantwoordelijkheid voor Beschermd Wonen gaat veranderen, waardoor deze taak overgaat naar de regiogemeenten. Het nieuwe verdeelmodel is echter controversieel verklaard. Hierdoor zal de tweede kamer het onderwerp de komende tijd niet gaan behandelen. In de regio is afgesproken dat, in afwachting van definitieve besluitvorming van de Rijksoverheid, de regiogemeenten met ingang van 1 januari 2025 een rol gaan spelen in de toeleiding naar beschermd wonen voor eigen inwoners. Om deze overgang zorgvuldig te laten verlopen, is in 2024 gestart met de voorbereidingen. Dit proces vraagt met name om extra capaciteit in de uitvoering, aangezien de gemeente de nodige personele en organisatorische aanpassingen moet doorvoeren om vanaf 2025 zelfstandig de toegang te kunnen regelen.
Jeugdhulp
Er is sprake van een landelijke stijging in de Jeugdzorgkosten. De kostenstijging wordt veroorzaakt door een sterke stijging van de gemiddelde zorgkosten per jeugdige en in mindere mate door een stijging van het aantal jeugdigen in zorg. Één van de oorzaken van de stijging van de gemiddelde zorgkosten is de (verplichte) kwaliteitsverbetering, zoals kleinere groepen in verblijfsvoorzieningen, wat een direct kostenverhogend effect heeft. Ook wordt groei in toenemende mate gekoppeld aan maatschappelijke ontwikkelingen zoals prestatiedruk, sociale media en de druk in het onderwijs als gevolg van lerarentekort. Regionaal is ingezet op kostenbesparing, waar de raad middels raadsbrief ‘Aanpak kostenbeheersing jeugd 2024’ (i B abs 3914) over is geïnformeerd. Bij de begroting 2025 zal de meerjarige raming worden bijgesteld op basis van de actuele jeugdprognoses en de concrete maatregelen om de kosten te beheersen die worden uitgewerkt in een actieplan gericht op grip en sturing op de kosten van jeugdhulp.
Hervormingsagenda Jeugd
De Hervormingsagenda Jeugd is in juni 2023 vastgesteld, met als uitgangspunt het advies van de Commissie van Wijzen van 2021 ten aanzien van de bezuiniging van € 1 miljard vanaf 2027. De inspanningen die worden geleverd om de bezuinigingen te realiseren worden landelijk gemonitord. De uitkomsten zijn input voor een deskundigencommissie die beoordeelt wie verantwoordelijk is voor het financiële risico als de bezuinigingen niet worden gerealiseerd. De deskundigencommissie is begin april 2024 gestart; begin 2025 wordt het eerste advies van de commissie verwacht.
Implementatie WAMS (Wetsvoorstel aanpak meervoudige problematiek sociaal domein)
De Wams is controversieel verklaard, met als gevolg dat de implementatie van de wet is uitgesteld tot een nader te bepalen datum. Een gedeelte van de nieuwe werkwijze (versterken van de aanpak meervoudige problematiek) wordt met ingang van 2025 echter al in een pilot uitgevoerd. Voor 2024 is er een budget gereserveerd voor de kosten die ter voorbereiding aan deze wet worden gemaakt. Het is op dit moment nog niet bekend welke kosten er aan de daadwerkelijke invoering van de Wams zijn verbonden.
Uitvoering Wet inburgering
Sinds 2022 voert de gemeente de Wet inburgering uit. Hiermee heeft de gemeente een belangrijke rol in de begeleiding van inwoners in de inburgering. De gemeente ontvangt een budget vanuit het Rijk om de uitvoering van deze wet te bekostigen. In mei 2024 heeft de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) een brief aan het ministerie gestuurd om te melden dat het bedrag dat gemeenten ontvangen voor de uitvoering vanaf 2025 niet kostendekkend is. Dat geldt ook voor onze gemeente. Het Rijk heeft toegezegd dat gemeenten vanaf 2026 een meer passende financiering voor deze taak ontvangen. Voor 2025 lijkt er voor onze gemeente nog sprake van een tekort.
Vluchtelingenopgaven
Gemeenten hebben grote uitdagingen om de verplichtingen als gevolg van de 'Wet gemeentelijke taak mogelijk maken asielopvangvoorzieningen' (Spreidingswet) en de taakstelling statushouders uit te voeren. Gebrek aan betaalbare woningen en landelijke negatieve berichtgeving over asielzoekers zorgen voor begrijpelijke maatschappelijke onrust. Het huisvestingsprobleem van vluchtelingen is nog steeds urgent en de ontwikkelingen hieromtrent gaan snel. Met name tijdelijke opvanglocaties worden door het COA gehuurd en de keuzevrijheid van gemeenten is daarbij beperkt. Dit zorgt ervoor dat het belangrijk is om alle partijen steeds waar het mogelijk is, zo snel mogelijk te informeren. Binnen de gemeente Leidschendam-Voorburg zijn nog steeds plannen voor de opvang van asielzoekers en is het streven om zo goed mogelijk uitvoering te geven aan de gemeentelijke taakstelling. Bij de jaarrekening 2023 is hiervoor onder andere een nieuwe “Bestemmingsreserve Vluchtelingenopvang” gevormd. Deze reserve voorziet in een buffer voor toekomstige ontwikkelingen op vluchtelingenopvang die op de gemeente afkomen, de ontwikkelingen rondom de noodopvang, het asielbeleid in Nederland (spreidingswet) enerzijds en het verlagen van het normbedrag door het Rijk. Voordat daadwerkelijk een claim op deze reserve gedaan kan worden, moet er eerst nog een bestedingsplan “Bestemmingsreserve Vluchtelingenopvang” opgesteld worden, waarin inzichtelijk gemaakt wordt hoe de bestemmingsreserve ingezet gaat worden.
Normbedrag Oekraïners
Gemeenten ontvangen ter bekostiging van de kosten, een normbedrag van € 61,- per dag per gerealiseerde opvangplek. De hoogte van dit normbedrag staat ter discussie, aangezien sommige gemeenten nog steeds geld overhouden aan de opvang van Oekraïense Vluchtelingen.
Het is dan ook zeer waarschijnlijk, dat er opnieuw onderzoek wordt gedaan naar de kosten die gemeenten maken voor de opvang van vluchtelingen uit Oekraïne en bijstelling volgt. Het uitgangspunt is tenslotte dat het hier moet gaan om een reële compensatie. Vooruitlopend op de jaarrekening 2024, wordt bij de 2de Turap voorgesteld om het eventuele positieve saldo van € 1,5 miljoen afkomstig uit de compensatieregeling Oekraïne te storten in de bestemmingsreserve Vluchtelingenopvang.
Huisvestingstaakstelling statushouders
De Rijksoverheid stelt elke zes maanden vast hoeveel statushouders gemeenten moeten huisvesten. Het aantal is gebaseerd op het aantal inwoners. Deze huisvestingstaakstelling vormt een groot knelpunt gezien de krapte op de woningmarkt. Voor de gemeente Leidschendam – Voorburg bedraagt de nog te realiseren taakstelling voor 2024 180 personen. Het aanbod van woningen voor deze groep en ook voor andere doelgroepen is zeer beperkt. Indien een gemeente niet voldoet aan de taakstelling kan dit leiden tot een ingreep door de provincie. Om de doorstroom te bevorderen kan er ook gekozen worden om een doorstroomlocatie voor statushouders op te zetten. De gemeente Leidschendam – Voorburg is dit momenteel aan het onderzoeken. Een doorstroomlocaties fungeert dan als tijdelijke verblijfsplaats voor statushouders, met een maximumduur van twaalf maanden per statushouder. Statushouders die verblijven in een doorstroomlocatie worden namelijk direct meegerekend in de huisvestingstaakstelling van de gemeente.
Mogelijke boeteoplegging door de Autoriteit Persoonsgegevens
De Autoriteit Persoonsgegeven (AP) is bezig met onderzoek naar schendingen van de AVG bij het uitvoeren van onderzoek naar radicalisering en extremisme door gemeenten. Hiervoor is ook Leidschendam-Voorburg bevraagd. Omdat de gemeente zelf al eerder (dossier 2650) heeft geconstateerd dat bij dit onderzoek in haar opdracht er schendingen van de privacy van personen heeft plaatsgevonden, dient rekening gehouden te worden met een boete die door de AP wordt opgelegd. Het maximum van de boeteoplegging, gebaseerd op jurisprudentie, wordt hierbij voorzichtigheidshalve aangehouden: € 700.000. Op verzoek van de accountant is hiervoor in de jaarrekening 2023 al een voorziening voor getroffen van € 125.000.